چگونه برای ارشد و دکترا مطالعه و تلاش کنیم ؟

چگونه برای ارشد و دکترا مطالعه و تلاش کنیم ؟ 

چگونه برای ارشد و دکترا مطالعه و تلاش کنیم : چگونه می توانید دکترا بگیرید؟
نویسندگان : ام.اس.فیلیپس و دی.اس.پیو

مترجمان : حسین غریبی و معصومه علوی – تلخیص : سید مجتبی داودی- یک دانشجوی دوره دکترا باید “خود مدیر” باشد ، شاید اولین و مهمترین نکته مورد بحث در این بخش همین باشد . در دوره کارشناسی ، هرچقدر یک دانشجو به تلاش و تحقیق بپردازد بازهم سرفصل های مشخصی را برای مطالعات خود دارد و چارچوب کار وی مشخص است . تا آنجا که حتی اگر در امتحانات سوالی خارج از چارچوب درسی بیان شود ، این حق را برای خود قائل اند که نسبت به مبنای امتحان خود اعتراض نمایند . اما در تحصیلات تکمیلی و مخصوصا دکترا این مشکل شماست که چارچوب را پیدا کرده و برای خود مطالب جدید ایجاد نمایید . گرچه اساتید و دیگران به شما کمک کرده و جهت می دهند ، اما تصمیم نهایی با شماست . اساسا اگر مطلب را دیگران به شما بگویند که دیگر جدید نیست که بخواهید برای آن زحمتی بکشید . پس اعتراض به اینکه کسی به من راه را نشان نداد بی معناست .

فصل اول : آشنایی با تحصیلات تکمیلی

یک دانشجوی دوره دکترا باید “خود مدیر” باشد ، شاید اولین و مهمترین نکته مورد بحث در این بخش همین باشد . در دوره کارشناسی ، هرچقدر یک دانشجو به تلاش و تحقیق بپردازد بازهم سرفصل های مشخصی را برای مطالعات خود دارد و چارچوب کار وی مشخص است . تا آنجا که حتی اگر در امتحانات سوالی خارج از چارچوب درسی بیان شود ، این حق را برای خود قائل اند که نسبت به مبنای امتحان خود اعتراض نمایند . اما در تحصیلات تکمیلی و مخصوصا دکترا این مشکل شماست که چارچوب را پیدا کرده و برای خود مطالب جدید ایجاد نمایید . گرچه اساتید و دیگران به شما کمک کرده و جهت می دهند ، اما تصمیم نهایی با شماست . اساسا اگر مطلب را دیگران به شما بگویند که دیگر جدید نیست که بخواهید برای آن زحمتی بکشید . پس اعتراض به اینکه کسی به من راه را نشان نداد بی معناست .
از دیدگاه روانشناسی ، دانشجویان مقطع تحصیلات تکمیلی با ورود به این دوره مصمم اند کارهای درخشانی را انجام دهند اما هنگام تکمیل مراحل نهایی پایان نامه ، فقط می خواهند مدرک را بگیرند و فراموش کنند! در طول مدت تحقیقات ، نیاز به تمرکز فراوان روی موضوعی خاص با انجام کارهایی تکراری وجود دارد .  این روند باعث از دست دادن اعتماد به نفس و زیر سوال بردن تصورات خواهد گردید . یک دانشجوی موفق این دوره با گذر از این سوالات حدود درک خود را شناخته و درباره انچه نمی داند سوال می کند .
نکات مهم این فصل بدین شرح است :
۱-    در دوره دکترا خود مدیر هستید و تشخیص نیازمندیها با خود شماست .
۲-    دوره ای از تردید را پشت سر خواهید گذاشت . نباید هدف خود را فراموش کنید که تبدیل شدن به محقق کارا می باشد .
۳-    این کتاب کمکی برای درک بهتر وضعیت در دوره دکتراست .

فصل دوم : ورود به نظام تحصیلات تکمیلی

در این فصل کتاب به نحوه گزینش فرد اتکا دارد و پاسخ گویی به سوالاتی مانند کدام دانشگاه ؟ کدام رشته ؟ و چگونگی اخذ پذیرش .
اگر در دوره کارشناسی دانشجوی موفقی بوده آید ، امکان دارد پیشنهاداتی به شما شود که باید دو نکته را مد نظر قرار دهید : اول اینکه زمینه ای که به شما پیشنهاد می شود تا بر روی آن فعالیت نمایید ، واقعا زمینه مورد علاقه شماست ؟ و دوم اینکه آیا دانشگاه یا موسسه ای که به شما فرصت تحقیق را می خواهد بدهد ، امکانات خوبی دارد و نیز آن موسسه سابقه موفقی در پرورش دانشجویان دکترا را داشته است یا نه ؟ پس از ورود به موسسه در ارائه پرسش های مورد نیاز زمینه کاری نباید تردید کرد . به طور خلاصه باید تمام تحقیقات اولیه از قبیل هیات علمی ، دانشجویان گذشته ، مقالات منتشر شده و غیره را بررسی کرد و در نهایت اگر نظر خوشبینانه از دو اولویت مطرح شده حاصل شد پیشنهاد را قبول نمایید ، گرچه این خوش بینی معمولا زیاد دوام نخواهد داشت لذا داشتن انگیزه قوی اولیه مهم است .
چون سطح دانشگاه ها از نظر امکانات ( از قبیل خوابگاه ، کتابخانه ، آزمایشگاه و …) با هم برابر نیست، با دانش کافی محل تحصیل خود را انتخاب نمایید . محل تحقیق نیز مهم است . اگر بخواهید در یک خوابگاه دانشجویی به تحقیق بپردازید حتی دانشجویان آن خوابگاه نیز بر روی کار شما تاثیر مستقیم می گذارند . اگر شما فردی منظم و هم اتاقی شما فردی نامنظم و سیگاری باشد هیچگاه نمی توانید کاملا بر روی کار خود تمرکز کنید .
گام بعد انتخاب استاد راهنماست . گرچه استاد راهنما را شما انتخاب نمی کنید اما بی تاثیر نیز نیستید . استاد راهنما می تواند به شما انگیزه پیشرفت دهد یا به طور کلی شما را از ادامه کار مایوس سازد . اصولا دانشجویان یکی از دو الگو زیر را در مواجهه با ایتاد راهنما انتخاب می کنند : دسته اول : برای پیشرفت خود نیاز به راهنمایی دقیق و مداوم و دلگرمی استاد راهنمای خود مخصوصا در شروع کار دارند . دسته دوم : دانشجو به زمان نیاز دارد تا در مورد کاری که باید انجام دهد بیاندیشد . نیاز به آزادی دارد تا اگر دچار اشتباه شد ، با استاد راهنما به بحث بنشیند .
حلقه واسط میان دانشجو و استادانش ، استاد راهنما است و اگر دانشجو نتواند با استاد خود رابطه درستی برقرار کند بر تمام جنبه های تحصیلی او تاثیر خواهد گذاشت .
از نظر روانشناسی عموما دانشجویان دکترا در ذهن خود افراد با مدرک دکترا را افرادی درخشان و دارای شخصیتی خاص می بینند . در نتیجه انتظار ندارند به آنها مدرک دکترا داده شود . همچنین اگر قبل از شروع به کار یک پایان نامه کامل شده را بخواند ( که کار درستی نیست ) به این نتیجه می رسد که ارائه کاری در این سطح ممکن نیست .
پس دانشجوی تحقیقاتی تازه کار باید در گفتگویی زود هنگام با استاد راهنمای خود و حصول توافق بر سر یک پروژه اولیه کوچک ، با حد و مرز و چارچوب آشنا شده و تمام تلاش خود را به کار گیرد . این نکته در توافق باید احراز شود که پس از پایان کار اولیه ، استاد راهنما و دانشجو ، کار انجام شده و احساس دانشجو نسبت به آن را مورد بررسی قرار دهند .
تفکرات عامیانه ای در مورد دوره دکترا وجود دارد :
برج عاج : یکی از تفکرات عام این است که کسانی که در حال تحقیق بر روی یک زمینه خاص هستند ، از جامعه جدا شده و فقط در گوشه ای مشغول کار خود هستند تا درنهایت به کشفیات جدیدی دست یابند . اما آنها باید با اساتید خود و استاد راهنما در مباحثه بوده و نیز در کنفرانس های خود و دیگران شرکت نمایند . اگر می خواهید دانشجوی تحقیقاتی موفقی باشید باید از فرصت ها استفاده کرده و علاوه بر مهارت های علمی ، مهارت اجتماعی خوبی نیز داشته باشید .
روابط شخصی : تفکر دیگر دوره دکترا ، حس بزرگ بینی استاد راهنماست که معمولا به گفته “واسون” مانع از صدا زدن استاد راهنما به اسم کوچک می شود! این امر که دانشجو بخواهد با کسی هم صحبت شود که نام دکتر را به همراه دارد ، باعث بازداری وی از روابط نزدیک و گفته گوهای صمیمانه می شود . باید توجه داشت که دانشگاه محل رشد و بالندکی روابط انسانها نیز می باشد .
کارگروهی :  دانشجویان دکترا عموما بدلیل ترس از بی ارزش شدن تحقیقاتشان ، تنهایی کار کرده و وارد گروه نمی شوند . این حالت بیشتر در مواردی پیش می آید که یک پروژه تحقیقاتی به قسمت های کوچک تقسیم شده و هر دانشجو برروی قسمتی از آن فعالیت می کند . به دلیل تنگاتنگی موضوع این ترس در دانشجویان ایجاد می گردد که ممکن است دیگران چیزی کشف کنند که ادامه کار آنها را بیهوده جلوه دهد . درنتیجه از تبادل اطلاعات با سایر دانشجویان خودداری می کند . این درحالی است که بین دانشجویان می بایست همکاری وجود داشته باشد نه رقابت . تا جایی که گاهی اوقات دانشجویان ترجیح می دهند کار و آزمایشات خود را در خانه انجام دهند تا دانشگاه .
روش علمی : مداوار (Medawar1964) اظهار نموده بود : “فرضیه ها عموما تخیلی و الهام گونه اند ، و منتج از ماجراجویی های ذهن ” . این بحث در کتاب “منطق اکتشافات علمی” کارل پوپر نیز تایید شده است . در این فرضیه به این نکته پرداخته می شود که استقرایی بودن روش علمی افسانه ای بیش نیست . بدین معنی که لازم نیست برای شروع یک تحقیق و رسیدن به جواب از مبانی استقرایی و سپس استدلال آن آغاز نمایید . بلکه فرضیه ای را انتخاب نموده و بر روی آن مطالعه می نماییم و تا وقتی که خلاف آن مطلب به اثبات نرسید به آن ادامه می دهیم ، مگر آنکه خلاف آن دیده شود که آنگاه باید آن فرضیه اصلاح یا ابطال گردد . نتیجه اینکه بیشتر اتکا بر اساس آزمودن به دفعات مکرر به اثبات می رسد . وقتی به فرضیه خود که بر اساس تخیل است رسیدید ، با فرایندهای کاملا منطقی و دشوار بر اساس بحثهای استدلالی اغار نموده که به آن استدلال از فرضیات گفته می شود . در این مواقع لازم نیست در مورد فرضیه خود کاملا بی اطلاع باشیم ، زیرا اصولا چیزی به نام مشاهده خالی از پیش داوری نداریم . پس اگر ایده ای در مورد نتایج فرضیه خود داشتید نباید نگران باشید و به استدلال خود ادامه ادامه دهید .

فصل سوم : ماهیت مدرک دکترا

همانطور که میدانیم مدرک لیسانس (Bachelor’s degree) به معنی داشتن مهارت در زمینه ای خاص ، مدرک فوق لیسانس(Master’s degree) به معنی جواز کار و دانش فنی پیشرفته در علمی خاص و درجه دکترا به معنی داشتن صلاحیت آموزش می باشد . یعنی فرد صاحب اختیار و قدرت تصمیم گیری و دارای تسلط کامل بر تخصص خود می باشد . چون دانشگاههای بریتانیا به استقلال خود اهمیت زیادی می دهند معمولا این سطوح را رعایت نمی کنند ، تا جایی که به پزشکان عمومی شاغل با مدرک لیسانس ، دارای عنوان افتخاری “دکتر” می باشند . عنوان PhDنیز یک لقب آمریکایی برای درجه دکترا است .
کسی که مدرک دکترا را اخذ می کند به عنوان صاحب نظر زمینه خود تلقی می شود لذا باید نسبت به علم روز دنیا تسلط کافی داشته باشد. در کارهای خود مهارت داشته و با محدودیت های آن اشنا باشد . به عبارت ساده تر درجه دکترا به معنی آموختن مهارت است نه داشتن معلومات . به قول فیلسوفی بنام گیلبرت رایل بین “دانستن چیزی” و “دانستن شیوه و روش ان” تفاوتی بنیادین وجود دارد . پس برای کسب مدرک دکترا باید به دانش و مهارت لازم دست یافت . به همین دلیل است که اخذ مدرک دکترا زمانگیر است .
پیچیدگی دیگر درجه دکترا بروز بودن آن است در طول دوره ممکن است چندین بار هدف شما تغییر کند زیرا مطالبی که امسال باعث دگرگونی در علمی گردد ممکن است سال بعد بسیار پیش پا افتاده قلم داد شود .
مفهوم قضیه این است که شما باید نشان دهید که در حد حرفه ای آموزش دیده آید . این موضوعی است که باید از طریق استاد راهنما و مطالعه مقالات و کتب منتشر شده به آن دست پیدا کنید . پس تا زمانیکه معیارها را نشناسید درجه دکترا را نخواهید گرفت . در نهایت به دو نکته مهم می رسیم :
اول اینکه برای شناخت معیارها باید پایان نامه های تخصصی زمینه خود را مطالعه شود . دوم اینکه اگر بعد از انجام کار مجبورید به استاد راهنما مراجعه کنید و رضایت بخشی وضعیت کار خود رابپرسید ، واضح است هنوز امادگی دریافت درجه دکترا را ندارید زیرا نمی توانید یک کار تحقیقاتی را ارزیابی کنید .
اهداف دانشجویان : یکی از مهمترین اهداف دانشجویان پیشرفت در علمی خاص است . معمولا دانشجویان در دوره لیسانس به موضوع خاصی علاقه مند میشوند . بعضی ها برای پیشرفت در کار فعلی ، بعضی برای پیدا کردن کار ، بعضی به خاطر لذت تحصیل و غیره به سراغ تحصیلات می روند و بعضی هم چیز دیگری به فکرشان نمی رسد ! پس از اغاز دوره دکترا اهداف ثابت نخواهد ماند . با یادگرفتن روش تحقیق ، دو هدف عمده در ذهن انها نقش می بندد . اول گرفتن مدرک دکترا و دوم انجام کار نیمه کاره !
دانشجویان تحصیلات تکمیلی سرانجام متوجه می شوند که پشتکار و اراده بیشتر لازم است تا نبوغ . هرچه زودتر به این مطلب برسند بهتر است .
اهداف اساتید راهنما : اهداف اساتید راهنما را می توان در موفقیت دانشجویان خلاصه کرد . وقتی دانشجویان موفقی از زیر دست یک استاد بیرون می آید ، وجهه و سابقه وی در بین همکاران بالا می رود و استاد راهنما موفقیت دانشجو را موفقیت خود می داند . اهداف تحقیقاتی اساتید راهنما بر دو نوع است : دسته ای بر این باورند که باید دانشجو یک محقق مستقل بار آید و دسته ای دیگر بر این باورند که دانشجویان را باید به صورت دستیاران تحقیقاتی ماهر آموزش داد .
برخی از اساتید یک زمینه مشخص را برای چند دانشجو معین می کنند و سعی دارند با سپردن مباحث متفاوت اما مرتبط به هم به نتیجه زمینه تحقیقاتی مورد علاقه خود برسند . دانشجویان هم این موضوع را خواهند فهمید که به انها مسئله ای مشخص با چارچوبی معین داده شده است . حتی اساتید با تجربه ای هستند که برای رسیده به افتخارات بالا و دریافت جایزه نوبل از دانشجویان توقع دارند تنها مانند یک دستیار ، فقط کاری را که استاد مشخص می کند انجام دهند .
اما در مقابل اساتیدی هم هستند که فقط به فکر تربیت و اموزش دانشجویان هستند . گرچه این اساتید دانشویان را به صورت مستقل تربیت کرده و شاید تا حدودی به حال خود رها کند اما در نهایت محققان زبده تری از انها می سازد .پس از ابتدای دوره تحصیلات تکمیلی این نکته حائز اهمیت است که دانشجو می خواهد مستقل باشد یا به عنوان دستیار اموزشی کار کنند . استاد راهنما هم باید بداند چگونه دانشجویی می خواهد . پس بهتر است دانشجویان در این باره با دانشجویان دیگر بخش خود مشورت نمایند .
اهداف داوران : داوران اساتید دانشگاه های دیگر هستند که وظیفه دارند معیارهای کیفی کار دانشجو را با معیار های همه دانشگاه ها بررسی نمایند . برخی از آنها تالیف کتاب ، برخی امادگی تحقیق و برخی امادگی تدریس دانشجو را ملاک خود قرار می دهند . به طور خلاصه داوران باید متقاعد شوند داشنجو تسلط کافی بر موضوع را داشته و مطالب پایان نامه وی تا حد کافی تازگی دارد و حاصل تلاش مستقل داوطلب است .
فرانسیس چندین روش را برای تازگی کار برشمرده است :
•    ارائه اطلاعات و نتایجی که برای اولین بار مکتوب می شود .
•    نقد و بررسی جالب بر کار محقق دیگر
•    عرضه اثری بدیع که توسط استاد راهنما طراحی شده
•    ارائه روش مشاهده و یا نتیجه ای بدیع بر یک زمینه تحقیقاتی نه چندان تازه اما مطرح
•    پیروی از دستور العمل ها و درک مفاهیم جدید
•    ارائه ایده ها و روشها و تفاسیر تازه بر تلاش کاری کسانی که زیر دست دانشجو کار کرده اند .
•    ارائه جنبه تازه با ازمودن ایده شخصی دیگر
فرانسیس نتیجه می گیرد که برداشت و تعبیر داور در تصمیم وی نقش مهمی دارد .
استاد راهنما هم در انتخاب داوران معمولا به خصوصیات اخلاقی انها توجه دارد . اگر سطح کار دانشجو پایین و در حد کلیات باشد ، سعی می کند ممتحنانی را انتخاب نماید که وارد جزئیات نمی شود . اما اگر اثر وی را با ارزش و با توجه محسوب کند ، از اساتید سختگیر دعوت نموده و به طور یقین دانشجویی که از داور سختگیر نمره قبولی بگیرد به اعتبار درجه دکترای وی و استاد راهنما افزوده می شود .
اهداف دانشگاه ها و هیات علمی : در دوره دکترا بیشتر عدم قبولی مربوط به انصراف از تحصیل می باشد ، یعنی واقعا افراد کمی مردود می شوند . در بریتانیا از سال ۱۹۸۰ قانونی وضع گردید که اگر کمتر از ۱۰%دانشجویان دکترا پایان نامه خود را در چهار سال ارائه دهند ، دیگر دانشگاه نمی تواند مدرک دکترا ارائه نماید . در آن زمان ۹ دانشگاه با این قانون از لیست حذف شد . بعد ها این قانون به ۲۵% و بعد به ۴۰% افزایش داشت . لذا برای دانشگاه میزان انصراف دانشجو اهمیت دارد . برای همین مانند گذشته دانشجو را کاملا دست استاد راهنما نمی سپارند و خود ناظر بر روش کار استاد راهنما هستند . نکته قابل اهمبت دیگر این بحث آن است که اگر به موضوعی برای تحقیق علاقه پیدا کردید به یاد داشته باشید که در طول چهار سال پایان نامه خود را ارائه دهید . پس از اخذ مدرک دکترا وقت برای تحقیق هست .
مشکلات و ناهماهنگی ها : در دوره دکترا نکته مهم هماهنگی بین درک موضوع تحقیق و تکمیل پایان نامه می باشد . گاهی بین دانشجو استاد راهنما اختلافاتی در دیدگاه به وجود می آید . مثلا استاد برای فهم اهمیت موضوع به دانشجو کارهای متفرقه می گوید اما دانشجو از آنجا که اهمیت آن را درک نمی کند احساس کار اجباری داشته و بیهوده فرض می کند و فقط به فکر ارائه پایان نامه است . گاهی اوقات نیز دانشجو انقدر در یک موضوع درگیر تحقیق می شود که از ارائه پایان نامه در مدت سه سال غافل است . در این مواقع هم استاد راهنما جهت ترغیب دانشجو به ارائه پایان نامه کاری مشکل به نظر می رسد .
بطور کلی باید پایان نامه های مرتبط دیگران را مطالعه کرده و نکات تایید داوران در انها را ارزیابی کرد . چون پس از مدتی شور و شوق اولیه از دست می رود پشتکار داشته باشید که از نبوغ مهمتر است . از محدودیت های هیات علمی مطلع باشید . تنش های بین خود و استاد را بررسی و با هم رفع کنید .

فصل چهارم  : چگونه می توان دکترا نگرفت !

این فصل به بررسی راههای منتهی شدن به شکست می پردازد . هفت عاملی که ممکن است یک دانشجو دکترا را به دام خود بیندازد و او را از ادامه کار بازدارد در این فصل بررسی می شوند .
نخواستن دکترا : بسیاری از دانشجویان با اینکه مدرک دکترا را می خواهند اما با خود فکر می کنند آیا می شود یک کار بخصوصی را انجام دهند و بگویند مدرک دکترا من را بدهید ؟ جواب منفی است . اگر دانشجوی دکترا هستید به جای این که فکر و ایده خاصی را مد نظر بگیرید و توقع مدرک داشته باشید باید یک محقق شوید و در رشته خود به دانشجوی تحقیقاتی تبدیل شوید .
عدم درک ماهیت دکترا به دلیل تصوری بالاتر از واقعیت موجود : دانشجویان دکترا گاه دچار تصوراتی هستند که واقعیت ندارد . انها انتظار دارند با ورود به مدرک دکترا و ارائه پایاننامه خود تحولی عظیم در زمینه تحصیلی خود ایجاد نمایند و همه را متحیر نمایند .
عدم درک ماهیت دکترا به دلیل تصوری پایین تر از واقعیت موجود : این مشکل اغلب برای کسانی پیش می آید که در بیرون مشغول به کار نیز می باشند . معمولا این شرایط وقتی پیش می آید که دانشجو تحقیق را پی بردن به چیزی که نمی دانیم معنی می کند در حالی که در دکترا یک تحقیق نیازمند تجزیه و تحلیل و تشریح می باشد . این نکته که باید سوال مناسب برای ارائه مطرح شود نیز به اندازه بیان مطالب اهمیت دارد . فرایند تحقیق تنها دست یافتن به پاسخ صحیح نیست ، دست یافتن به سوالات مناسب هم هست .  کسانی که شاغل هستند نباید تصور کنند تحقیق در مورد کار و حرفه تخصصی انها راحت و باعث گرفتن مدرک دکترا می شود . برای مدرک دکترا نباید به دانسته ها اکتفا کرد . باید منابع قدیمی را دانست و در مطالب جدید جستجو نمود تا به نتیجه مطلوب رسید .
استاد راهنمای نا آشنا با نیاز های دوره دکترا : علاوه بر دانشجویان گاهی استاد راهنما هم درک درستی از دکترا ندارد و کمک درستی به دانشجو نمی کند . گاهی استاد دانشجو را به بمباران ایده می کند تا فکر او را فعال کند . در حالیکه دانشجوی دکترا باید مثل یک نوزاد شروع کند تا به تکامل برسد . پس باید استادی را انتخاب کرد که دانشجویان دکترای بیشتری زیر نظر او مدرک گرفته اند . در صورت شکست زیان دانشجو بیشتر از استاد است .
قطع ارتباط با استاد : اگر دانشجو در ارائه پایان نامه استاندارد های لازم دکترا را لحاظ نکند رای داوران عدم راهنمایی و نظارت استاد بوده و کار وی را رد خواهند کرد . این موضوع زمانی اتفاق می افتد که دانشجو به هر دلیلی احساس می کند استاد راهنما او را درک نمی کند یا بیش از حد از او توقع دارد . حتی اگر چنین باشد بهتر است استاد راهنما عوض شود ولی نباید با استاد قطع رابطه کرد . همیشه باید استاد جایگزین را در ذهن داشت زیرا گاهی ممکن است استاد راهنما در بین تحصیلات شما فوت کند .
فقدان تز: علاوه بر اصول یک پایان نامه که دانشکده ها به آن تاکید دارد مانند رنگ جلد یا سقف تعداد کلمات و .. پایان نامه باید خط داستانی داشته باشد . اگر کتاب چند فرضیه داشته باشد باید ارتباط انها را معین نمود و مباحث باید به بحثی واحد منتهی شود. گاهی دانشجویان به نگارش کتاب مشغول می شوند که وقت انها را در نگارش پایان نامه میگیرد . باید توجه داشت که تا پایان نامه ارائه نشود مدرکی داده نمی شود .
پذیرش شغلی جدید قبل از تکمیل پایان نامه : دانشجویان گاهی فکر می کنند حالا که تحقیقات و ازمایشات انجام شده و چارچوب تحقیق تکمیل گردیده است ، نوشتن پایان نامه بر اساس داده ها کاری راحت بوده و سریع پیش می رود در حالی که نوشتن آن به تمرکز بیشتری نیاز دارد . همیشه وقتی تحقیق واقعی تمام می شود وسوسه رها کردن کار بیشتر می شود . جنبه دیگر جنبه فکری است واینکه نوشتن پایان نامه مهارت شما در تفسیر موضوع را نشان می دهد و اینکه چقدر سزاوار اخذ دکترا هستید . دلیل سوم حجم کار است زیرا کمتر دانشجویی قبلا سابقه نوشتن در این حجم را داشته است .
با توجه به این دلایل زمان نوشتن پایان نامه برای انجام کار جدید و مخصوصا فکری مناسب نیست .

فصل پنجم : روش تحقیق

تحقیق یعنی پی بردن به نکته ای که نمی دانید . گستره تحقیق می تواند پی بردن به دمای اب استخر یا زمان حرکت یک قطار باشد.
چیستی در تحقیق یعنی مشخص کردن موضوع تحقیق و چرایی آن یعنی بیان سوالات در مورد پدیده می باشد . هردو به جمع اوری اطلاعات نیازمند است . تحقیق صحیح دارای سه وی‍ژگی خاص می باشد :
الف – طرز فکر باز در تحقیق : موفقیت یک محقق در این نیست که جواب ها را بداند بلکه می تواند به هر چیزی فکر کرده و سعی می کند بفهمد چه نوع سوالایی درست است .
ب- محققان اطلاعات را منتقدانه بررسی می کنند : برای تشخیص محقق از غیر محقق باید به نحوه نقد محقق توجه داشت . اصولا اگر سوالی مطرح می شود که مدیران زن از مدیران مرد بازدهی کمتری دارند عده ای دلیلی برای وقت گذاشتن روی مسئله ندارند ولی محققان برای کسب اطلاعات دقیق خود را به زحمت می اندازند چون هدف انها درک است و تفسیر آن .
ج – محققان عمومیت می دهند و محدودیت های موجود در عمومیت را مشخص می کنند : یک محقق عمومیت یک موضوع را بررسی و محدودیت های آن با ازمایش بدست اورده و مورد بررسی قرار می دهند .
انواع کلی تحقیق :معمولا تحقیق را به دو دسته بنیادی و کاربردی تقسیم می کنند اما به طور کلی کتاب تحقیق را در سه دسته تقسیم بندی می کند :
تحقیق اکتشافی : در نظر گرفتن یک زمینه نسبتا ناشناخته و ارائه نظریات جدید برای آن تحقیق ، جستجو در تمام زمینه ها تا شاید مطلب جدیدی به دست آید .
تحقیق آزمایشی : این نوع تحقیق قصد دارد تا صحت وجود نظریات قدیم را با پارامترها مختلف بررسی نماید تا بتواند موارد استفاده  نظریه را به تمام قسمت ها تعمیم دهد .
تحقیق – حل مسئله : برای این نوع تحقیق یک مسئله خاص را در نظر گرفته و کلیه مطالب پیرامون آن را جمع اوری می شود . شاید نظریات جدیدی نیز در این زمینه بدست آید .
کدام نوع تحقیق برای دکترا مناسب تر است ؟ با توجه به محدودیت های مالی و زمانی و فیزیکی دوره دکترا می توان گفت که بهترین تحقیق در دوره دکترا تحقیق ازمایشی است . شاید پریدن در وسط دریای علم شجاعانه به نظر برسد اما ممکن است باعث غرق شدن دانشجو گردد .
در تحقیق ازمایشی باید جدید بودن دیدگاه نقد نیز مورد توجه قرار گیرد . گاهی نیز نقد و بررسی یک مطلب ممکن است به ایجاد نظریات جدید منجر شود . آزمایش هدف اصلی تحقیقات علمی است لذا کارهایی که با این روش انجام گیرد شانس بیشتری خواهد داشت . از طرف دیگر کار در موضوعی شناخته شده جذابیت بیشتری دارد .
دو روش اکتشافی و حل مسئله را می توان برای کسانی توصیه کرد که اعتماد به نفس بالایی برخوردارند و از شکست خوردن هراسی ندارند . ارزش این کار مطمئنا بالاتر است ولی ریسک به سرانجام نرسیدن کار بسیار بالاست . دانشجوی عاقل دانشجویی است که وسوسه ورودبه علم جدید را به بعد از اخذ مدرک دکترا موکول نماید .
فوت و فن تحقیق کردن : برای یادگیری مهارتهای تحقیق بهتر است به محققان موفق و شیوه انها نگاه کنید . استاد راهنما نیز می تواند یکی از همین افراد باشد . افراد بزرگسال در موقعیتی یادگیری بالاتری دارند که تحت کنترل و بی خطر عمل کنند . با انجام تمرینات ازمایشی می توانید مهارت خود را افزایش داده و کار خودتان را ارزیابی کنید .
نوشتن پایان نامه ای با دامنه کلمات ۵۰ تا ۶۰ هزار کلمه انهم برای اولین بار و بدون تمرین می تواند خطرناک باشد .
همیشه این نکته را به یاد داشته باشید که اولین پرسشنامه تحقیقاتی شما ضعیف ترین کار شماست .
خودیاری ، گروههای کمک دیگر استادان
در طول دوره دکترا گاه به این نتیجه خواهید رسید که باید تنهایی کار خود را ادامه دهید اما در حقیقت چنین نباید باشد . هرچقدر شما به دیگران در پیشرفت کارشان کمک کنید دیگران نیز شما را در تحقیق شما یاری خواهند نمود .
در مورد زمان اتمام کارهای خود با دیگر افراد گروه صحبت کنید تا هم زمان باقیمانده را به شما یاداوری نمایند و هم در موعد مقرر راجع به علل احتمالی تمام نشدن کار مباحثه شود . با این کار دلایل کاملا روشن گشته و چنانچه کوتاهی صورت گرفته باشد با تعیین موعد جدید سعی در رفع عیب کار نمایید .
در نوشتن تحقیق از کمک دانشجوی دیگر استفاده کنید لازم نیست هم رشته شما باشد فقط در حدی که متوجه شیوه تحقیق و نحوه نگارش باشد کافیست . بدین ترتیب با مطالعه تحقیقات یکدیگر می توانید عیبهای احتمالی را برطرف و در فهم بهتر تحقیق یکدیگر را داری دهید .

فصل ششم : ساختار پایان نامه دکترا

چنانچه گفته شد برای رسیدن به درجه دکترا می بایست سهمی در عرصه علم و دانش داشته باشید که کاری جالب و مبهم است این فصل کمک می کند تا پایان نامه ای قابل قبول داشته باشید .
درک شکل دکترا :بسته به مقررات محل تحصیل معمولا پایان نامه باید خلاصه و جدای از فعالیت های انجام شده برای تمام رشته ها قابل استفاده باشد .
فرایند تهیه پایان نامه به شرح زیر است :
•    سابقه نظریه : دانستن تمام علوم مربوط به رشته تحصیلی خود
•    نظریه کانونی : کار بر روی هدف با تمرکز بر آن و عدم فرافکنی
•    نظریه داده ها : باید لوازم مورد استفاده قابل اعتماد و بر اساس نیاز استفاده گردد و داده ها قابل اعتماد باشد .
•    سهم شما در مرز های دانش : شما به خاطر خودتان تحقیق نمی کنید بلکه می خواهید نشان دهید یک حرفه ای هستید . یک دام مهم در پایان نامه جمع بندی است . اگر به بخش جمع بندی رسیدید و دیدی بیشتر مطالب در این بخش باید ارائه گردد این پایان نامه پس فرستاده خواهد شد . گاهی دیده شده حتی فقط پاراگراف اخر به جمع بندی می پردازد . جمع بندی و نتیجه گیری ۲ مقوله جدا از هم است . هدف از نتیجه گیری نشان دادن تفاوت بین سابقه نطریه ها و نظریه کانتونی است .
جزئیات پایان نامه و عناوین فصول :مهم نیست حجم پایان امه چقدر است ولی باید این بخشها را داشته باشد :
مقدمه (شامل تبیین اهداف ) – بررسی مقالات و تحقیقات قبلی – روش کار – نتایج – بحث – نتیجه گیری
نوشتن پایان نامه :بازنویسی در پایان نامه عامل مهمی است . معمولا دانشجویان نوشتن را برای سال اخر می گذارند اما واقعیت این است که در سال اخر نمی توان تمام مطالب را سر جمع نمود و پایان نامه قابل قبولی ارائه داد . نوع نوشتن افراد با هم متفاوت است . بعضی افکار خود را روی کاغذ می اورند و بعضی اول فرم خود را طراحی و سپس آن را پیاده می کنند . برای نوشتن باید از مطالب ساده شروع کرد و نباید در همه فصول نتیجه کار و جمع بندی انجام شود .
اصول یک پایان نامه
۱اطمینان حاصل کنید ۴ جزو اصلی در پایان نامه شما وجود دارد
۲ پایان نامه نباید طولانی تر از مبحث باشد
۳از اصطلاحات سنگین تا جایی که نیاز نیست استفاده نکنید
۴ برای نوشتن پایان نامه از شیوه نوشتاری متون مرتبط با رشته استفاده کنید .
۵ در طول انجام تحقیق از هر فرصتی برای نقد و بررسی و نوشتن پیش نویس استفاده کنید .

فصل هفتم: فرایند دکترا

این فصل به بررسی جوانب عقلی و عاطفی دکترا می پردازد .
جوانب روان شناختی : در ابتدای شروع کار شور و هیجان زیادی به سراغ دانشجو می آید . بعد از گذشت حدود یکسال دانشجویان احساس نرسیدن به خواسته ها را پیدا نموده و گوشه گیرمی شوند . با بدست اوردن اعتماد به نفس مجدد علاقه انها به ادامه کار افزایش می یابد .با افزایش کار دانشجویان کم کم باید شیوه تحقیق خود را پیدا کرده و کمتر از استاد راهنما کمک بگیرند . در این مواقع اگر استاد کار دانشجو را ویرایش و بررسی کند دانشجو اعتماد به نفس کافی برای تبدیل شدن به محقق حرفه ای را نخواهد داشت . با افزایش کار مدام و طولانی امکان دارد دانشجویان دچار خستگی شوند .
سرخوردگی – نومیدی : معمولا از نیمه دکترا به بعد ایده های جدید به سراغ دانشجویان می آید . دوست دارند به سوی کارهای جالبتر بروند . ولی برای موفقیت خود باید برروی هدف خود تمرکز کنند و از این اهداف وسوسه انگیز دوری نمایند . بعد از گرفتن مدرک دکترا میتوانید بر روی تمام ارزوهای خود تحقیق کنید .
کاری که باید تمام شود : چنانچه گفته شد در اواخر دوره دکترا ، فقط گرفتن مدرک اهمیت پیدا می کند پس با تمرکز برروی هدف و این نتیجه که چرا تحقیق می کنید سعی در اتمام کار داشته باشید . بهترین کار در این زمان صحبت و گرفتن مشاوره از استاد راهنماست .
جنبه های عملی :برنامه ریزی زمانی یکی از اصلی ترین اقدامات عملی برای گرفتن دکتراست . بطور کلی برنامه ریزی در دوره دکترا به هفت مرحله تقسیم می شود : برای شش مرحله اول یک ترم و برای مرحله نهایی (پایان نامه ) سه ترم مهلت داده شده است .
فرایند تحصیلی : مراحل دوره دکترا به این طریق است :
موضوع مورد علاقه : جهت گیری جهت شناسایی موضوع مورد علاقه جهت تحقیق
موضوعات احتمالی : طراحی دو یا چند موضوع در حد جزییات جهت انتخاب نهایی
پیشنهادی کردن پایان نامه (وطرح تحقیق ) : استفاده از جزئییات برای پاسخ گویی به اینکه ایا در پیشرفت مسئله سهیم خواهید بود ؟
مطالعه ازمایشی : شروع به ازمایشات و تحقیقیت
جمع اوری و تجزیه و تحلیل داده ها : تحلیل داده های خام و ازمایش کردن مطالعات در مقابل هزاران اگر.
پاکنویس کردن و تکمیل پایان نامه : این مرحله که معمولا بسیار طولانی است برای تکمیل نهایی و ارائه پایان نامه است .

فصل هشتم : چگونه استاد راهنما را مدیریت کنید !

توقع استاد راهنما :
استاد راهنما سعی می کند دانشجویان مستقل بار آیند .
استادان انتظار دارند دانشجویان نتایج کار را به صورت نوشته خوانا ارائه دهند .
همچنین انتظار دارند دانشجویان نظرات و انتقادات دیگران در مورد کارشان را جویا شوند .
ملاقات منظم با دانشجویان یکی دیگر از توقعات استادان راهنماست .
استادان راهنما توقع دارند دانشجویان در ارائه گزارش خود صادق باشند .
اگر مشکلی پیش امده یا به بن بست رسیده آید ، آن را با استاد راهنما در میان بگذارید .
دانشجو باید به توصیه های وی گوش دهد ، بالاخص اگر خود انها درخواست کمک کرده باشند .
دانشجو باید به کار خود علاقه و اشتیاق داشته باشند .
دانشجویان آنها را شگفت زده کنند .
دانشجویان با انها خوب رفتار کنند .
نیاز آموزش به استاد: استاد دوست دارد که از دانشجویان خود مطالب جدید بیاموزد . دانشجو هم باید سعی کند با ارئه مطالب و بحثهای جدید به اطلاعات استاد اضافه نماید  اما استاد نباید بفهمد که او از بی اطلاعی او اگاهی داشته است . وقتی استاد راهنما به این نتیجه برسد که  شما در کار اعتماد به نفس کافی رادارید ، انگاه احترام خاصی برای کارتان قائل می شود . چنانچه در طول کار با استاد احساس کردید استاد راهنمایی لازم به شما را نمی دهد بهتر است از او بپرسید ایا گزارش یا نوشته شما قابل ارائه در یک کنفرانس هست یا خیر ؟
چگونه می توان موانع موجود بر سر راه ارتباط با استاد را رفع کرد ؟ احترام به استاد و تشکر از او بابت زمان هایی که در اختیار او قرار می دهد از اصلی ترین نکات است . درست است شما خود در سطح ارشد قرار دارید و از تحصیلات نسبتا بالایی برخوردارید ولی باید انتقاد پذیر بوده و ایرادات کار خود را باصبر و حوصله گوش دهید . پرسیدن سوال درست در زمان ایراد گرفتن استاد حائز اهمیت است .
عوض کردن استاد راهنما : (تعویض اختیاری) تعویض استاد در واقع طلاق دانشگاهی است .معمولا شخص واسطه عامل خوبی بین روابط استاد و دانشجوست مانند مدیر اموزش یا معاون بخش تحقیقات و غیره .
داشتن بیش از یک استاد راهنما : اگر حوزه تحقیق شما به چندین رشته مرتبط باشد ، شاید داشتن دو یا چند استاد راهنما فکر خوبی بنظر برسد اما داشتن بیش از یک استاد باعث می شود هر کدام مسئولیت را گردن دیگری بیندازند . همچنین شیوه هر کدام مجزاست پس توصیه های ضد و نقیض زیادی خواهید شنید . امکان تحریک اساتید با به رخ کشیدن استاد دیگر یکی دیگر از عیوب این کار است که در نهایت به ضرر دانشجوست.در نهایت هیچکدام از اساتید بر روی کار شما نظر مشخص نخواهند داد چون به طور کل تخصص کامل هیچکدام نیست .

فصل نهم – روش نظارت استاد راهنما بر دانشجو

انتظارات دانشجویان از اساتید راهنما :
استاد بر انها نظارت کند .
استادان قبل از تشکیل جلسه نوشته های انها را به خوبی مطالعه کنند .
وقتی به استاد نیاز دارند در دسترس باشد .
استاد روشی دوستانه داشته و همواره حامی انها باشد .
انتقاداتی سازنده مطرح کند .
استاد از دانش کافی در زمینه مورد تحقیق انها برخوردار باشد .
استاد وضعیتی ایجاد کند که تبادل افکار را امکان پذیر سازد .
در یک جلسه اموزشی مکالمات طولانی تلفنی انجام ندهد .
استاد علاقه کافی به موضوع داشته باشد تا بتواند اطلاعات مفیدی در اختیار وی قرار دهند .
ارائه یک الگو : قالب الگو نباید گفتن هرکاری که گفتم انجام بده باشد بلکه دانشجو باید هرکاری که میکنید انجام دهد تا مستقل شود . بیاد داشته باشید که نسل بعدی استادان راهنما که زیر دست شما مدرک میگیرند روش شما را ادامه خواهند داد .
اموزش فنون و روش های تحقیق و نیز ارائه انتقادات سازنده از فعالیت های عمده استاد راهنماست .
یکی از کارهای خوب استاد راهنما داشتن برنامه منظم برای فاصله گرفتن از دانشجوست . با این کار دانشجو کم کم یاد میگیرد خود بر کار خود قضاوت صحیح انجام دهد و صاحب نظر شود .
حفظ قرارداد مفید روانشناختی : با دانشجو نباید با احساسات برخود کرد . نباید از عیب کار او چشم پوشی نمود . و توقعات خود را به دانشجو بگویید . اگر شما دچار شک شوید که بیش از حد به دانشجو سخت گرفته آید و قضاوت لازم را ارئه ندهید در حقیقت از کمک به دانشجو دریغ کرده آید .
کمک به پرورش دانشجو به عنوان یک دانشمند : به دانشجو نه به عنوان محقق بلکه به عنوان کسی که می خواهد سهمی در دانش ایفا کند اموزش دهید تا خود تبدیل به یک صاحب نظر شود .

فصل دهم – روش های اداری موجود

ثبت نام : سوال این بخش این است که ایا واجد شرایط دوره دکترا هستید ؟ و برای اخذ چه مدرکی ثبت نام کرده آید ؟
تحقیقات تحت حمایت دولت و بورس های تحقیقاتی : امکان دارد پروژه ای در اختیار شما قرار گیرد تا در مورد آن تحقیق کنید ولی مدت زمان معینی به شما خواهند داد .سعی کنید از امکاناتی که در اختیار شما قرار خواهد گرفت مطلع شوید .
اعلام امادگی ارائه تز: معمولا سه ماه قبل از ارائه پایان نامه انجام میگیرد .
تعیین هیات ممتحنه : مسئولیت این کار و انتخاب هیات بر عهده استاد راهنماست و باید مراحل اداری آن طی شود . سعی کنید در پایان نامه از تحقیقات کسانی که امکان دارد جز هیات داوران باشند ، اسمی به میان اورید زیرا انها نیز انسانند .
تحویل پایان نامه : پایان نامه از نظر ظاهر ، تعداد صفحات ، حاشیه ها ، رنگ و غیره دارای اهمیت است . پس ابتدا باید این موارد را شناخته سپس اقدام به تکمیل پایان نامه نمایید . معمولا ارئه خلاصه ای ۳۰۰ تا ۵۰۰ کلمه ای الزامی است . سعی کنید وقت زیادی را برای نوشتن یک خلاصه جالب کامل صرف کنید .
جلسه دفاع از پایان نامه : وظیفه داوران این است که با توجه به پایان نامه و دفاع شما ، اطمینان حاصل کنند که شما صلاحیت نام دکترا ( اگاه به علوم خود) را دارید . برای این منظور از شما می خواهند که پایان نامه خود را توجیه کنید و در مورد آن با شما به بحث خواهند پرداخت . برای این کار باید سخنرانی را تمرین کنید . بهترین افراد دانشجویان دیگر یا اساتید راهنماست . دفاع از پایان نامه نیز اهمیت زیادی دارد .
نتایج ارزیابی : معمولا اغلب گمان میکنند که بعد از پایان نامه ، دانشجو یا سربلند و مغرور از گرفتن دکترا بیرون می آید یا شکست خورده ، در حالی که این دو خیلی افراطی است .
گاهی اوقات داوران مهلت یک ماهه میدهند تا دانشجو ایرادات پایان نامه رفع کند ، یا منابع و اعداد غیر مهم را تصحیح نماید . ممکن است بله بگویند ولی دوباره درخواست ارائه مجدد نمایند . به ندرت نیز پیش می آید که پایان نامه تایید و دفاعیه رد شود . لذا باید با یک نوبت مجدد دو باره به دفاع از پایان نامه پرداخت . ممکن است داوران بگویند که پایان نامه از سطح دکترا برخوردار نیست و ارزش کار و ارائه مجدد را ندارد . در این حالت فاجعه امیز بیشتر مشکل متوجه استاد راهنماست . به هر حال اگر روند ارائه با این کتاب هم خوانی داشته باشد نباید این مورد ایجاد شود .

فصل یازدهم : چگونه می توان در یک محیط دانشگاهی تمام وقت ، سفید پوست ، مردانه و اکثرا بریتانیایی دوام اورد ؟

(قسمت هایی از این فصل و وفصل بعد خیلی مفید برای دانشجویان ایرانی نیست که برای جلوگیری از کاهش جذابیت فقط به انها اشاره می شود)
امکان دارد در محیط شما تمام اساتید مرد باشد یا اینکه دانشجویان خارجی زیادی دور بر  شما باشند . بهتر است زمان هایی را برای ایجاد ارتباط با سایرین قرار دهید و زمان هایی را برای کار بر روی تحقیق خود اختصاص دهید  . این کار کمک خواهد کرد تا احساس بدی نسبت به محیط خود نداشته باشید .
اگر می خواهید در کشور دیگری درس بخوانید ، از تمامی اطلاعات موجود در آن کشور مطلع شوید .
با دانشجویان دیگر کشور ها گروهی را تشکیل داده و از همدیگر حمایت کنید .
از انجمن های دانشگاهی برای تطابق فرهنگی استفاده کنید .
با هموطنان غیر دانشجو نیز اشنا شوید .
از ابتدا موضعیت بحث را نظاره کنید و به تدریج در آن وارد شوید .

فصل دوازدهم : محدودیت های نظام اموزشی کنونی

چه کسی واجد شرایط ورود به دوره دکتراست ؟ معمولا کسانی برای دوره انتخاب می شوند که قدرت گرفتن مدرک دکترا را داشته باشند . در دوره لیسانس اگر دانشجو از جنبه های مختلف سوال کند مزاحم تلقی می شود . به هر حال نمره است که حرف اول انتخاب را می زند .
اساتید راهنما نیاز به اموزش دارند تا نحوه برخور انها با دانشجویان مشخص گردد .
نظام گروههای مستقل در هر بخش : در این سیستم هر دانشجو با توجه به زمینه خود یک قسمت را برای تحقیق انتخاب کرده و تحقیقات کل گروه حائز اهمیت است . این گروهها هفته ای دوبار با هم جلسه گذاشته و از پیشرفت کار صحبت می کنند .
ایا استاد راهنما باید نقش داور را نیز داشته باشد ؟ برخی دانشگاه هها این کار را ممنوع می کنند و برخی دیگر از استاد انتظار دارند نقش اصلی را ایفا کنند .
سوال اصلی اینجاست که ایا استاد راهنما ایرادات کار به دانشجو را ایراد به کار خود قلمداد می کند ؟ اگر اینگونه نباشد مطمئنا بهترین نقد را خود استاد راهنما می تواند در انتقاد از تحقیق ارائه دهد . در غیر این صورت بهتر است که هیات داوران جدای از نظر استاد راهنما به انتقاد بپردازد .

منبع مقاله : مدیر یار